Doç.Dr.Pembe Oltulu; Hastaların Teslim Ettiği Materyallerin Patoloji Laboratuvarında ki Yolcuğunu Anlattı!

Herkesin merak ettiği, teslim edilen materyallerin patoloji laboratuvarında ki yolcuğunu Doç.Dr. Pembe Oltulu anlatıyor...

Parça sonucum kaç günde çıkar? Neden?

Öncelikle Patoloji Bilim dalını biraz tanımalıyız diye düşünüyorum. Patoloji bölümleri ve labaratuvarları teşhisin ve teşhis sonrası uygulanacak  tedavinin belirlenmesi kısmının tam merkezinde yer alan ancak ön planda gözükmeyen tıbbın gizli kahramanlarından olan ekibin en önemli üyelerindendir. Hastalardan alınan ve ‘Acaba tanısı nedir?’ soruları ile labaratuvara teslim edilen herhangi bir materyalin, hastaya en son teslim edilecek ‘Patoloji Raporu’ haline gelmesine kadar geçen süreçte, labaratuvar içerisinde büyük ve özverili bir ekip, çok sayıda teknolojik cihaz ve oldukça fazla kimyasal madde görev almaktadır.

Bir hasta ya da hasta yakını Patoloji labaratuvarlarına materyal/parça teslim ederken oldukça endişeli, heyecanlı ve sonucun merakı içerisindedir. Belli bir süre sonra eline aldığı Patoloji raporu o endişeleri bazen iyi yönde giderip gönüllere su serperken, bazen de iyi olmayan haberler vermektedir. Tüm patoloji raporları ve özellikle sonucun iyi haber yönünde olmadığı raporlar, hastanın sonraki tedavisinin belirlenmesinde kilit rol oynamaktadır. Doğru tanının verilmesi  ve hasta materyallerindeki, sonraki süreçte tedaviye etki edecek tüm gerekli kriterlerin tanımlanması önemli bir boyut olup oldukça büyük bir emek istemektedir.

Burada topluma bizler tarafından anlatılması gereken önemli bir husus, materyal teslimi-Raporlama arası geçen sürenin en az yada en fazla ne kadar olabileceği, bu süreçte ne gibi işlemler yapıldığı, labaratuvarda görevli hekimler ve diğer tüm ekibin sorumluluklarının neler olduğu ve bazen bu sürenin neden çok fazla uzayabildiği ya da labaratuvarda yaşanabilecek istemsiz teknik aksaklıklara dair olmalıdır. Hasta ya da hasta yakını sonucu onun için oldukça önemli olan bir materyali teslim ederken patoloji labaratuvarlarına, o an için tek düşüncesi sonucu en kısa zamanda nasıl alacağıdır. Neden raporlama süreleri değişkendir? Patoloji labaratuvarında bu materyallere neler olmaktadır? Bakalım mı bir neler oluyor bu materyallere, bu parçalara…

Hastaya ait materyallerin patoloji labaratuvarlarındaki yolculuğu:

Hastalar için genel olarak bilinen tek ismi vardır teslim edilen materyalin: ‘parça’. Ancak bu materyaller çok çeşitlidir; bazıları sıvıdır, bazıları cam yaymalardır, bazıları hastadan alınan doku parçasıdır. Dokulardan alınan parçaların bazıları milimetrik boyutta küçük örnekler, bazıları ise tüm bir organdır genel anestezi altında büyük bir ameliyat sonrası çıkarılan…Her birinin labaratuvardaki yolculuk süresi, ilgilenen teknik eleman sayısı, uğradığı teknolojik cihaz sayısı, işlem gördüğü kimyasal ların miktarı farklı farklıdır.

Hepsinin ortak adı ’parça’ ancak çoğu parça bile değil sıvı örneği, hücre inceleme materyalidir. Bazı sıvı yada cam üzerinde gelen hücre örneklerinin labaratuvardaki işlem süresi tesliminden itabaren saatler içerisinde tamamlanabilir ancak sıradaki daha önce teslim edilen materyallerin yoğunluğu ve uğradıkları teknik işlem miktarı ve çeşitliliği bu süreleri günlere çıkarabilmektedir. Teknik cihaz yada eleman kapasitesi, gerekli malzemelerin o an için mevcut olup olmaması gibi etkenlerde bu süreleri etkilemektedir. Bu sebeplerle,  sıvı niteliğindeki ya da cam üzerindeki örnekler bazen saatler yada bir günde raporlanabilirken bazen birkaç günü alabilmektedir. Mesela bir akciğer bronkoskopisi sonrasında hekim tarafından hastadan milimetrik boyutta doku örneği alınabileceği gibi bazen de sıvı, hücre materyalleri alınmaktadır. Hastalarımızın bu örneklerin tamamının aynı nitelikte olduğunu düşünmesi gayet normaldir ancak nitelikleri aynı olmadığı gibi işlem süreleri de farklıdır. Bir doku parçası alınmışsa, bu dokununun mikrotom adını verdiğimiz milimetrenin binde biri boyutunda kesi yapabilen bir nevi özel bıçakta kesilebilir hale gelmesi için bir dizi ve uzun ‘doku takip ve bloklama’dediğimiz işlemlere uğraması şarttır. Oysa ki sıvı materyaller için, hücre bloklaması dediğimiz yöntem hariç,  bu işlem uygulanmaz. Sıvıların labaratuvar içerisinde uğradığı teknik departman sayısı, doku parçalarına göre çok daha azdır. Bu durum hastanın eline geçecek olan raporun süresini direkt olarak etkilemektedir. Sıvı materyallerden elde edilebilecek hücre bloklama işleminden bahsedecek olursak; bazı merkezler sıvı materyallerin içerisindeki hücre döküntülerinden elde ettikleri çökeltilerinden hücre bloklaması yapabilmekte ve mikrotomla kesilmiş materyal oluşturabilmektedir. Bu durumda da materyal sıvı niteliğinde olsa da süre uzayabilmektedir.

Patoloji labaratuvarlarında, hastaların organ ve dokularında bulunan lezyonlara doğru tanı verebilmek en önemli görevdir. Bu bilinçle, labaratuvar teknik görevlileri materyalleri titiz bir şekilde ve materyal cinsine göre gerekli olan çeşitli teknik işlemlerden geçirerek, patoloji uzmanlarının mikroskoplar altında incelemeleri için gerekli formata dönüştür ve ‘lam’ adı verdiğimiz camlar üzerinde patoloji uzman hekimlerine teslim ederler. Bundan sonraki süreç eğer teknik işlemlerde bir aksaklık olmamışsa, lezyonun doğru bir şekilde tanımlanması ve raporlanması için çoğunluğu mikroskoplar başında saatler-günler-haftalar alabilen ve patoloji uzmanlarının sorumluluğunda olan, titizlik gerektiren bir süreçtir. Burada materyal tesliminden mikroskopta incelemeye kadar geçen sürenin de yukarda bahsettiğim hususlar çerçevesinde saatler ya da birkaç gün arasında değişebileceği unutulmamalıdır. Patoloji uzmanı, materyali ilk değerlendirmesinin ardından hemen raporlayabilir ya da tanımlaması zor, ayrımlaştırılması için ilave tetkik gerekli bir lezyon ise diğer ek tetkikler, konsültasyon ya da araştırma sürecine girebilir. Patoloji uzmanları omuzlarındaki sorumluluğun yükünü bilen ve raporu biran önce oluşturabilmenin kaygısını hastası ile birlikte taşıyan uzmanlardır. Ancak bazen tanımlama ve raporlama süreleri, yukarda bahsettiğim sebeplerle uzayabilmektedir. Eğer ki tanımlamaya gitmeyi zorlaştıran teknik bir aksaklık yada kimyasal materyal eksikliği varsa, problem çözülemiyor ve doğru bir rapor oluşturmakta zorlanılıyorsa bazı hastaların başka bir merkeze yönlendirilmesi de söz konusu olabilmektedir. Bu durumda teşhis süresi biraz daha uzamaktadır. Uzayan süreler ise hasta ve hasta yakınlarının endişelerini artırmaktadır.

Hasta ve hasta yakınları endişelidir, raporlarını biran önce almak istemektedir ve haklıdırlar ancak patoloji labaratuvarlarında çalışan tüm ekibin ve raporda imzası bulunan hekimlerin bu sorumluluğun bilincinde olduğunu ve raporu doğru bir tanı ile en erken şekilde teslim edebilmek adına ellerinden geleni yaptıklarını, bu alanda yıllardır emek harcayan bir hekim olarak hatırlatmak isterim. Kendisine ait teşhise muhtaç bir materyali patoloji labaratuvarına teslim eden vatandaşımızın, işlem sürelerinin neden uzayabileceği konusunda kısaca bilgi sahibi olmaya ve nasıl bir süreçle karşı karşıya olduğunun bilincinde olmaya ihtiyacı olduğunu ve bunun en tabi hakkı olduğunu düşünüyorum.